اولین مرحله در تدوین و اجرای یک طرح پژوهشی انتخاب موضوع است.
انتخاب یک موضوع مناسب تحقیق در یک رشته علوم نیاز به :
- آشنایی با اصول
- آشنایی با قوانین و نظریه های علمی تشکیل دهنده ی آن رشته •
- شناسایی آخرین پیشرفت های آن دارد.
ویژگی های انتخاب موضوع تحقیق
- علاقه پژوهشگر
- بدیع بودن
- پژوهش پذیر بودن
- اهمیت و اولویت
- توانایی پژوهشگر
- منابع مادی
- منابع اطلاعاتی
- به صرفه بودن
علاقه پژوهشگر
موضوع تحقیق باید مورد علاقه پژوهشگر باشد زیرا فرایند پژوهش علمی مستلزم :
- صرف وقت
- كوشش مستمر
- دقت ریزبینانه
- قدرت تحمل بسیار بالا
بدیع بودن
انتخاب موضوع پژوهش باید به گونه ای باشد که به حل مشکل یا کاهش آن منجر شود.مشمول دوباره کاری غیر قابل دفاع نباشد
درباره برخی از زمینه ها به واسطه اجرای روشی نو یا اجرای آن در جامعه ی دیگر قابل توجیه است.
تکرار پژوهش فقط به منظور وارسی دقت پژوهشگر قبلی قابل توجیه است.
پژوهش پذیر بودن
درباره برخی از موضوع ها به واسطه ی ماهیت فلسفی و سیستم ارزشی زیربنایی آن ها نمی توان با روش علمی به پژوهش
پرداخت.
حالت های دیگری نیز وجود دارد که درباره ی آن ها نمی توان به مشاهده عینی پرداخت از جمله این که:
- موضوع مورد پژوهش محدود نشده باشد.
- شرایط امکان انجام دادن تحقیق در فاصله ی زمانی مورد نظر برای پژوهشگر فراهم نباشد.
اهمیت و اولویت
اجرای تحقیق از نظر اجتماعی،اقتصادی وفرهنگی قابل توجیه باشد.
یافته های احتمالی تحقیق لازم است از اهمیت کافی برخوردار باشد.
توانایی پژوهشگر
در انتخاب موضوع باید توانایی خود را مد نظر قرار دهد
اگر پژوهشگر به دانش زیربنایی زمینه ی مورد پژوهش تسلط نداشته باشد به دشواری می تواند حتی به بیان موضوع مناسب تحقیق بپردازد و طرح پژوهشی را تدوین و اجرا کند.
منابع مادی
پژوهشگر باید ابتدا از دسترسی به منابع مادی اطمینان حاصل کند.
- نیروی انسانی
- ابزار اندازه گیری
- بودجه
- تجهیزات و سایرلوازم مادی در دسترس
منابع اطلاعاتی
باید به منابع اطلاعاتی دسترسی داشت تا امکان بازنگری پژوهش های قبلی و بررسی پیشینه ی تحقیق فراهم شود.
در غیر این صورت ممکن است پژوهش تکراری باشد.
به صرفه بودن
موضوع انتخابی گاها پس از هزینه کردن منابع هنگفت مالی،صرف انرژی بسیار و گذشت مدت طولانی از نظر هزینه-فایده مقرون به صرفه نیست.